4 lutego 2022
Nie od dziś wiadomo, jak ważne i wartościowe jest czytanie dzieciom książek. Niewiele osób zdaje sobie jednak sprawę, jaką moc mogą mieć specjalnie dobrane bajki i baśnie. Dlatego też z powodzeniem są one wykorzystywane w celach terapeutycznych, edukacyjnych i relaksacyjnych. Dzięki bajkoterapii można pomóc dzieciom, które nie potrafią się odnaleźć w trudnej sytuacji lub nie radzą sobie z własnymi emocjami.
Jak pisze Kamila Jakubczyk w artykule Bajkoterapia jako metoda pracy z dzieckiem w wieku przedszkolnym (Nauczyciel i Szkoła nr 1 z 2013 r.), za pomysłodawczynię metody bajkoterapii uważa się Australijkę Doris Brett (psychologa klinicznego), która w 1988 r. opublikowała zbiór bajek zatytułowany: Opowiadania (dla) Ani. Szczególny rodzaj opowiadania. Bohaterką historyjek jest Ania, mała dziewczynka przeżywająca różne sytuacje lękotwórcze, bliskie problemom i emocjom doświadczanym przez jej córkę Amanthę. Każda historia posiada pomyślne zakończenie i ma za zadanie pomóc w niwelowaniu dziecięcych lęków. W Polsce zbiór ten po raz pierwszy wydano w 1992 r. jako Bajki, które leczą.
W swojej pracy z dziećmi bajkoterapię wykorzystuje m.in. Ewelina Pyrtek, nauczycielka języka polskiego oraz bibliotekarka, a obecnie także studentka psychologii rozwoju dzieci i młodzieży. Ewelina ukończyła kursy biblioterapeutyczne, które uprawniają ją do prowadzenia zajęć z dziećmi, młodzieżą, dorosłymi oraz seniorami. Prowadzi także blog Pomabajki, na którym wyjaśnia, czym jest terapia bajkami.
Bajkoterapia polega na czytaniu specjalnie dobranych książek w celach terapeutycznych, edukacyjnych i relaksacyjnych. Dzięki odpowiedniej książce można pokazać dziecku, jak radzić sobie z danym problemem oraz towarzyszącymi mu emocjami. Ewelina Pyrtek wymienia kilka cech, jakimi powinny charakteryzować się bajki terapeutyczne:
- Główni bohaterowie przeżywają problem emocjonalny, z którym dziecko się utożsamia. Wyzwania głównego bohatera pomagają dziecku zaakceptować rzeczywistość, znaleźć sposoby postępowania w danej sytuacji, by uporać się z problemem.
- Postacie drugoplanowe pomagają głównemu bohaterowi otworzyć się przed nimi. Dodatkowo wprowadzają nastrój optymizmu, akceptacji i przyjaźni.
- Metoda odwrażliwiania – eksponowanie bodźców lękotwórczych oraz łączenie ich z emocjonalnie pozytywnymi bodźcami, dzięki czemu dochodzi do oswojenia z lękiem, utworzenia dystansu do sytuacji, pokonania emocji o zabarwieniu negatywnym oraz wprowadzenia dziecka w stan wyciszenia i relaksacji;
- Brak morału, ale pozytywne zakończenie, w którym dziecko pozbywa się towarzyszących mu do tej pory lęków i obaw. Dziecko zdobywa umiejętności radzenia sobie w stresowych sytuacjach.
Jak twierdzi Ewelina Pyrtek, bajkoterapia pomaga młodszym dzieciom odkryć i zrozumieć emocje oraz radzić sobie z różnymi trudnymi życiowymi sytuacjami. – Zazwyczaj krótka historia, jedna metafora i kilka symbolicznych obrazków wywołują lepszy skutek niż długie rozmowy – mówi nauczycielka.
Często bohater ma podobne przeżycia, np. cierpi po stracie bliskiej osoby lub boi się odrzucenia przez rówieśników w nowej szkole, co pozwala dziecku zaakceptować rzeczywistość oraz poznać sposoby postępowania w danej sytuacji. Bajkoterapia zwiększa także poczucie własnej wartości u dzieci.
Ewelina Pyrtek objęła patronatem moje książki "Wyjątkowy smok Płomyczek" oraz "Płomyczek" uczy się ziać ogniem i wykorzystuje je na zajęciach bajkoterapii. Książki opowiadają historię smoka, który urodził się bez skrzydeł i nie potrafi latać jak jego rówieśnicy. Bohater mierzy się ze swoją odmiennością na poziomie własnej akceptacji i akceptacji przez otoczenie, od którego doświadcza agresji rówieśniczej. Według Eweliny Pyrtek „to właśnie rozwój sytuacji i decyzje Płomyczka sprawiają, że te wydawnictwa są unikatowe”.
Poprzez historię Płomyczka chcę przekazać dzieciom, że są wyjątkowe i wartościowe bez względu na to, skąd pochodzą, jak wyglądają lub co potrafią, a czego nie. Pisząc te bajki, myślałam o tym, by dawały wsparcie również rodzicom. W obu książkach wprowadzam postacie rodziców i pokazuję proces ich akceptacji nowej i trudnej sytuacji, w jakiej się znaleźli (wychowywanie niepełnosprawnego dziecka). Opisując – na podstawie własnych doświadczeń (mam niepełnosprawną córkę) – sytuację, w której rodzice dowiadują się, że ich syn, który właśnie przyszedł na świat, jest inny niż wszyscy, chciałam dać im nadzieję.
Książki o Płomyczku mają uczyć dzieci tolerancji i akceptacji dla niepełnosprawności. Chciałabym, aby mali czytelnicy pamiętali, że nie należy wyśmiewać się z czyjejś odmienności, ponieważ każdy z nas jest wartościowy, a dokuczanie może być dla innych bardzo krzywdzące.
Bajki o Płomyczku są wykorzystywane jako pomoc dydaktyczna w szkołach i przedszkolach, zarówno przez nauczycieli, jak i rodziców. Agnieszka Tarkowska z Książenic (woj. mazowieckie), mama siedmioletniego Filipa, który urodził się z wrodzoną wadą mózgu, poinformowała mnie, że kiedy chłopiec rozpoczynał naukę w szkole podstawowej, miała przeprowadzić w jego nowej klasie zajęcia, aby pomóc we wprowadzeniu chłopca do klasy integracyjnej. Wtedy właśnie trafiła na książkę "Wyjątkowy smok Płomyczek" i postanowiła ją wykorzystać. Jak się później okazało, bajka dała oczekiwany efekt i – jak powiedziała Agnieszka Tarkowska – dzięki niej „dzieci pięknie, ze wsparciem i szacunkiem odnoszą się do jej syna”.