Przedszkola specjalne. Praca ciężka, ale wdzięczna

11 marca 2022

W przedszkolu specjalnym dzieci – zamiast uczyć się recytowania wierszyków czy śpiewania piosenek – przechodzą terapie i rehabilitacje, a nauczycielki muszą wiedzieć, jak zareagować, kiedy u któregoś z przedszkolaków pojawi się na przykład atak padaczki. – Chociaż praca tu jest ciężka, jest ona też wdzięczna – mówi Magdalena Kielesz, dyrektorka Niepublicznego Przedszkola Specjalnego ,,Iskierka” w Tychach, z którą rozmawiamy o specyfice funkcjonowania takiej placówki.

„Kurier Nauczycielski”: – Czym się różni przedszkole specjalne od standardowej placówki?

Magdalena Kielesz: – Przede wszystkim tym, że mamy mało liczne grupy, bo pięcioosobowe. W każdej musi być wykwalifikowany nauczyciel pedagog pracujący z dziećmi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi oraz osoba do pomocy.

KN: Z jakimi schorzeniami przyjmujecie dzieci?

Ze spektrum autyzmu, z zespołem Aspergera oraz dzieci z niepełnosprawnościami sprzężonymi, czyli te, które mają więcej niż jedną niepełnosprawność.

KN: Czy są jakieś przeciwwskazania zdrowotne do przyjęcia dziecka do przedszkola specjalnego?

Nie. Opiekujemy się dziećmi, które są karmione pozajelitowo; mamy dzieci niechodzące, niemówiące… Dla nas nie ma żadnych przeszkód. Przyjmujemy wszystkie dzieci, które potrzebują pomocy.

KN: Jak musi być przygotowana kadra do opieki nad takimi dziećmi?

Podstawą jest ukończenie studiów na kierunku pedagogika wczesnoszkolna lub wychowanie przedszkolne, a oprócz tego specjalizacja z oligofrenopedagogiki, autyzmu, surdopedagogiki, tyflopedagogiki – to zależy od schorzeń dzieci.

KN: Czy pracownicy muszą być przeszkoleni z zakresu wiedzy medycznej lub pierwszej pomocy?

Przede wszystkim mamy swoje procedury. Na przykład w przypadku epilepsji, w której występują różne objawy, najpierw jest rozmowa z rodzicem, który musi opisać, jak dziecko się zachowuje podczas ataku. Druga rzecz to wskazania od lekarza. Czasami jest tak, że trzeba leki podać podczas ataku, a czasami trzeba je podawać na stałe. Mamy specjalny pokój dla nauczycieli, w którym przechowujemy dokumentację naszych dzieci, a na drzwiach są wywieszone wszystkie dane podopiecznych, które mają epilepsję. W razie nieobecności nauczyciela danego dziecka zastępca musi wiedzieć, jak szybko i skutecznie zareagować. Spotykamy się z nauczycielami i omawiamy stan dzieci po to, żeby opiekun z innej grupy także miał świadomość ich schorzeń. W naszym przedszkolu przede wszystkim skupiamy się na epilepsjach, bo to główna dolegliwość dzieci, którymi się opiekujemy. Objawy epilepsji mogą się pojawić w każdej chwili. Oczywiście nauczyciele i osoby wspomagające stale mają szkolenia z pierwszej pomocy.

KN: Według jakiego klucza tworzone są grupy? Brany pod uwagę jest wiek czy też poziom rozwoju dzieci?

Bierzemy pod uwagę to, w jaki sposób funkcjonują dzieci. Czasami jest to trudne, ponieważ nie mamy pełnej wiedzy w tym zakresie. Jest informacja od rodzica, ale bywa, że dziecko zachowuje się inaczej w domu niż w placówce.

Drugim źródłem wiedzy jest orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, które jednak także nie zawsze odzwierciedla poziom funkcjonowania malucha. Staramy się wyciągnąć wnioski z relacji rodzica oraz z dokumentu specjalistów i na tej podstawie kwalifikujemy dziecko do grupy. Zawsze jednak mówię rodzicom, że przynależność grupowa może się zmienić. Jeżeli widzimy, że dziecko dobrze sobie radzi, a jest w grupie dzieci niżej funkcjonujących, to dla jego dobra zmieniamy mu grupę.

KN: Jak wyglądają zajęcia w grupach?

Realizujemy podstawę programową na tyle, na ile dzieci są w stanie ją przyswoić, ale głównie kładziemy nacisk na terapie. Mamy ich bardzo dużo. Są to terapie indywidualne – jeden na jeden ze specjalistą. To terapie psychologiczna, logopedyczna, neurologopedyczna, terapia SI, rehabilitacja, sala doświadczania świata, hipoterapia. Jeżeli jest zgoda od neurologa, to prowadzimy także terapię Tomatisa oraz EEG biofeedback. Dzieci uczestniczą również w zajęciach grupowych, takich jak: muzykoterapia, dogoterapia, arteterapia. Wychodzą na podwórko, na plac zabaw. Integrują się z dziećmi z innych grup. Obchodzimy wszelkiego rodzaju imprezy okolicznościowe, czyli mikołajki, bale przebierańców itd. Realizujemy także wczesne wspomaganie rozwoju dziecka.

KN: Jak długo dzieci mogą uczęszczać do przedszkola specjalnego?

Dzieci z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego do dziewiątego roku życia mogą uczestniczyć w edukacji przedszkolnej. Dziewięćdziesiąt procent rodziców odracza dzieci. Niektóre idą do szkoły w wieku siedmiu lat, niektóre są odraczane tylko raz, więc idą w wieku ośmiu lat, ale zdecydowana większość dzieci zostaje do dziewiątego roku życia w placówce przedszkolnej.


Przedszkole specjalne powinno mieć salę do terapii integracji sensorycznej; fot. Wioleta Piróg


KN: Czy budynek musi być także specjalnie przystosowany do pełnienia funkcji przedszkola specjalnego?

Budynek przedszkola powinien być przystosowany pod względem architektonicznym do potrzeb osób niepełnosprawnych. Dla dzieci, które mają problemy z poruszaniem się, muszą być podjazdy oraz winda. Placówka powinna też być wyposażona np. w salę doświadczania świata, salę SI i w sprzęt terapeutyczny. Jeśli to wszystko jest na miejscu, to rodzic nie musi po zajęciach przedszkolnych jeździć na zajęcia dodatkowe gdzie indziej. W miesiącu każde dziecko ma około 20–25 godzin terapeutycznych. Od zajęć ze specjalistami po muzykoterapię, hipoterapię, dogoterapię i arteterapię. To są takie zajęcia, które bardzo dobrze wpływają na dziecko, a jednocześnie dzieci się dobrze podczas nich bawią.

KN: Nauka przez zabawę jest najlepsza.

Tak, zgadza się. Sala doświadczania świata, gdzie jest bardzo dużo sprzętów dźwiękowych i dotykowych, także jest uwielbiana przez dzieci.

KN: Dzieci w przedszkolu specjalnym wymagają większej pomocy podczas karmienia czy czynności higienicznych.

To nie stanowi problemu. Bardzo dużo dzieci nie sygnalizuje potrzeb fizjologicznych i nosi pampersy. Niesamodzielność w tym względzie nie stanowi dla nas żadnej przeszkody.

KN: Jakie cechy osobowości powinny posiadać osoby pracujące w przedszkolu specjalnym?

Przede wszystkim powinny być to osoby empatyczne i ciepłe. To jest ciężka, ale wdzięczna praca.

KN: Jak taka praca wpływa na człowieka?

Na pewno uczy pokory i cierpliwości, ale myślę, że także daje dużo szczęścia. Nawet drobne postępy dzieci dają radość i satysfakcję.

KN: Czy jest to też obciążenie psychiczne?

Przyznam szczerze, że to jest duże obciążenie. Odpowiedzialność za prawie setkę dzieci jest cały czas. Każdy nauczyciel czuje tę odpowiedzialność, ponieważ różnie bywa. Pojawiają się nieprzewidziane ataki padaczki. Czasem dzieciaki są agresywne, autoagresywne, ale myślę, że człowiek z każdym takim wydarzeniem uodparnia się coraz bardziej.

KN: A jakie są dzieci, które uczęszczają do przedszkola specjalnego?

Jak już wspomniałam, niektóre przejawiają autoagresję, inne się izolują. Są dzieci autystyczne, które nie lgną do kontaktu z rówieśnikami. Są także dzieci niezwykle uzdolnione w jakiejś dziedzinie. Zazwyczaj, pomimo swojej niepełnosprawności, są bardzo pogodne i dające wiele ciepła. Naprawdę moglibyśmy się od nich wiele nauczyć.



Magdalena Kielesz, nauczyciel mianowany, dyrektor Niepublicznego Przedszkola Specjalnego ,,Iskierka” oraz Niepublicznego Przedszkola ,,Maluszkowo” w Tychach, oligofrenopedagog, pedagog resocjalizacyjny, nauczyciel wychowania przedszkolnego, terapeuta biofeedback, terapeuta treningu słuchowego metodą prof. A. Tomatisa, fot. Wioleta Piróg