20 czerwca 2022
Stymulacja rozwoju dziecka w wieku wczesnoszkolnym
Wiek wczesnoszkolny to okres intensywnego i silnego rytmu rozwojowego, którego przebieg ma decydujące znaczenie dla późniejszych lat życia, a umiejętności i wiadomości zdobyte przez dziecko w trakcie edukacji wczesnoszkolnej stanowią istotne podłoże do dalszego kształcenia. Rozwój dzieci charakteryzuje się wówczas dynamizmem, plastycznością w przyswajaniu wiedzy i akumulacji doświadczeń.
Zatem do zadań szkoły w tym zakresie należy między innymi: „wspieranie wielokierunkowej aktywności dziecka przez organizowanie sytuacji edukacyjnych umożliwiających eksperymentowanie i nabywanie doświadczeń oraz poznawanie polisensoryczne, stymulujących jego rozwój we wszystkich obszarach: fizycznym, emocjonalnym, społecznym i poznawczym” (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej (...) – Dz. U. z 2017 r. poz. 356).
Technologie informacyjno-komunikacyjne w pierwszych latach edukacji
Pierwsze lata edukacji to czas, w którym dziecko uczy się postrzegać i poznawać przyrodę, technikę i życie społeczne wszystkimi zmysłami, a zdobyta wiedza musi stanowić podstawę do interpretacji faktów przyrodniczych, społecznych, technicznych oraz pozwolić na jej racjonalne wykorzystanie w praktycznej działalności. Dzieci przejawiają duże zainteresowanie procesami technicznymi, technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, nowoczesnymi sprzętami wspomagającymi i uatrakcyjniającymi proces kształcenia.
Tak było również wtedy, gdy podczas jednej z lekcji w klasie trzeciej pokazałam dzieciom magiczne pisaki…
Długopis 3D – co mówią uczniowie?
Jaki jest zatem długopis 3D? Zapytałam o to moich uczniów (10-latków). Odpowiadali, że „z zewnątrz wygląda jak zwykły długopis – jest tylko trochę grubszy i ma kilka przycisków”, „taki długopis jest nieco cięższy od moich pisaków w piórniku”, „piszemy i rysujemy plastikiem, a nie tuszem”, „działa jak pistolet do klejenia na gorąco”. Uczniowie zauważyli także, że można za pomocą długopisu 3D rysować i budować trójwymiarowe obiekty, używając go na wielu powierzchniach. Ważnym wnioskiem było ich spostrzeżenie, że obsługi pisaków 3D trzeba się po prostu nauczyć – tak jak w przypadku posługiwania się nożyczkami czy innymi narzędziami.
Czytając rozważania Fryderyka Drejera na temat wszechstronnego wspomagania i harmonijnego rozwoju dziecka w wieku wczesnoszkolnym w ramach edukacji technicznej (F. Drejer, Wychowanie do techniki dzieci w młodszym wieku szkolnym, Jelenia Góra 2010), zauważyć można, że praca z długopisem 3D opierać się może również na założeniach autora tej publikacji. Chodzi o:
- kształcenie sensoryki, czyli mechanizmu spostrzegania cech rzeczy, czynności i zjawisk;
- kształcenie intelektu, czyli mechanizmu myślenia i kształtowania pojęć czy wyobrażeń;
- kształcenie motoryki, czyli sposobów prawidłowego i skutecznego wykonywania czynności, w tym również motoryki małej;
- kształtowanie postawy badawczej – poszukującej walorów rzeczy, czynności i zjawisk, a także budzenie zainteresowań techniką;
- kształtowanie postawy diagnostycznej – rozpoznanie przyczyn zaobserwowanych skutków;
- kształtowanie postawy organizatorskiej – samodzielne organizowanie pracy;
- kształtowanie postawy twórczej – wykazywanie własnej inwencji przy rozwiązywaniu problemów w działaniu;
- kształtowanie postawy społeczno-moralnej – nauka odpowiedzialnego zachowania w działaniu;
- kształtowanie postawy estetycznej – rozwijanej wtedy, kiedy uczniowie zachowują ład na stanowisku pracy, dbają o estetykę wykonanego wytworu.
Dlaczego warto prowadzić zajęcia z długopisem 3D?
Istotna wartość pracy z pisakiem 3D polega na włączaniu dzieci w działania praktyczne, angażuje je emocjonalnie, kształtując takie cechy jak wytrwałość, cierpliwość i dokładność w wykonywaniu podjętego zadania. Praca ta uwalnia kreatywność, ćwiczy myślenie trójwymiarowe czy rozwija wyobraźnię.
Możliwości wykorzystania pisaków 3D są nieograniczone. Oczywiście nie należy oczekiwać dokładnych modeli jak w drukarce 3D, ale nie taka też jest rola pisaków. Można wymyślać i realizować elementy dekoracyjne, a przy odrobinie praktyki także nauczyć się „malować” w powietrzu, używać ich do celów naprawczych lub do sklejenia wydrukowanych w 3D przedmiotów.
Zaznajamianie uczniów z technologiami jest niezbędne i wynika z szybkiego rozpowszechnienia techniki we wszystkich dziedzinach współczesnego życia. Ma to zatem duże znaczenie poznawcze i wychowawcze.
Praca z długopisami 3D wspomaga aktywność motoryczną – odgrywa ogromną rolę w ćwiczeniu sprawności ręki, rozwija umiejętność chwytu pisarskiego, czyli precyzyjnych ruchów dłoni i palców, a także koordynacji tych czynności przy pomocy wzroku.
Dodatkowo sfera intelektualna i emocjonalna uczniów rozwijać się będzie, jeśli oprócz naśladowania czynności wykonywanych przez nauczyciela, będą oni potrafili sami podejść do problemu, a nauczyciel zastosuje i przyjmie postawę inspiratora ich działań.
Ratujemy rafę koralową – przykładowy scenariusz zajęć
Zaproponowany przeze mnie scenariusz został wykorzystany podczas zajęć z edukacji technicznej w klasie trzeciej w ramach obchodów Dnia Ziemi.
Temat lekcji: Ratujemy rafę koralową.
Czas trwania: 90 minut.
Cele główne:
- doskonalenie sprawności manualnej,
- rozwijanie wyobraźni i inwencji twórczej,
- wzbogacenie wiadomości na temat życia w oceanie.
Cele operacyjne:
- uczeń wie, jakie materiały będą mu potrzebne do wykonania makiety rafy koralowej,
- uczeń potrafi wykonać makietę rafy koralowej m.in. za pomocą długopisu 3D.
Metody nauczania:
- podająca: pogadanka, pokaz z instruktażem,
- nauczania praktycznego: samodzielne lub z niewielką pomocą nauczyciela wykonanie długopisem Banach 3D wodorostów oraz innych roślin i zwierząt rafowych.
Formy:
- zbiorowa, indywidualna.
Środki dydaktyczne:
- długopisy Banach 3D, rzutnik, prezentacja multimedialna, szablony i ikony wodorostów (zobacz czarno-białe grafiki).
Materiały i narzędzia techniczne:
- słoiki, plastelina, wykałaczki, nożyczki, kamienie.
Przebieg zajęć:
I. Faza początkowa
Nawiązanie do przeprowadzonych wcześniej zajęć z edukacji przyrodniczej i społecznej o zagrożeniu wymieraniem raf koralowych i stworzeń żyjących w symbiozie z rafami.
II. Faza realizacyjna
1. Wyjaśnienie, że celem zajęć podsumowujących obchody Dnia Ziemi będzie wykonanie makiety rafy koralowej przy pomocy plasteliny i długopisów Banach 3D.
2. Omówienie środków bezpieczeństwa, wskazanie pomocy i narzędzi, niezbędnych do wykonania modeli wodorostów.
3. Formowanie z plasteliny kształtów organizmów wodnych: rozgwiazd, ryb, muszli oraz tworzenie za pomocą długopisów 3D modeli wodorostów i zwierząt na podstawie gotowych szablonów.
4. Wykonanie wspólnej makiety poprzez ułożenie obok siebie wszystkich elementów wykonanych przez uczniów.
III. Zakończenie i podsumowanie zajęć
1. Omówienie prac i działalności twórczej, podkreślenie pomysłowości, rozmowa na temat uczuć, jakie towarzyszyły uczniom podczas pracy, podziękowanie za zaangażowanie.
Warto zaznaczyć, że dzięki technologii druku 3D naukowcy opracowali innowacyjne sposoby ochrony raf koralowych. Technologia ta pozwala nam naśladować naturalne struktury rafowe, drukować je w odpowiednim kształcie zapewniającym idealne środowisko dla koralowców i niezliczonych innych gatunków zwierząt zamieszkujących rafy.
2. Przygotowanie wystawki i prezentacja makiety rafy koralowej.
Magdalena WOJEWÓDZKA - nauczycielka edukacji wczesnoszkolnej i techniki w Szkole Podstawowej nr 2 w Siedlcach