Dziecko z niedosłuchem w szkole

7 czerwca 2022

Dziecko z niedosluchem

Edukacja osób głuchych i niedosłyszących jest sporym wyzwaniem dla nauczycieli. Jako surdopedagog zajmuję się nauczaniem i wychowaniem dzieci z uszkodzeniami słuchu. W swojej pracy prowadzę zajęcia z uczniami niedosłyszącymi. Na podstawie własnych doświadczeń i obserwacji oraz powołując się na wskazówki z poradnika dla nauczycieli szkół ogólnodostępnych pt. Mój uczeń nie słyszy autorstwa Urszuli Buryn, Teresy Hulboj, Marzeny Kowalskiej i Tamary Podziemskiej (MEN, Warszawa 2001), chciałabym przedstawić najważniejsze aspekty funkcjonowania dzieci niedosłyszących w środowisku szkolnym, ich potrzeby, metody indywidualizacji ich nauczania i wychowania.

Osoby niesłyszące i niedosłyszące muszą od siebie wymagać znacznie więcej niż osoby słyszące, włożyć więcej trudu w to, aby funkcjonować wśród rówieśników. Dlatego istotne jest odpowiednie prowadzenie tych uczniów w szkole ogólnodostępnej.

Wada słuchu, choć ważna w życiu osobistym i szkolnym, nigdy nie powinna stać się najważniejszą cechą dziecka. Nauczyciel uczący dzieci z wadami słuchu musi poznać ich osobowości, emocje, problemy, z którymi się borykają, poziom zdolności, odporność na stres. Powinien poznać nawet środowisko, w którym dorastają. Kierując się tą wiedzą, można wtedy świadomie pomagać swoim uczniom zdobywać umiejętności.

Ogromne znaczenie ma nie tylko właściwa współpraca nauczyciela z uczniem. Nie tylko ważne są formy i metody pracy, które sprzyjają rozwojowi języka, a także potrzeba indywidualizacji pracy i oceniania. Istotna jest również współpraca z rodzicami.


Dlaczego szkoła masowa

Rodzice najczęściej wybierają szkołę masową, gdyż ona jest najbliżej miejsc zamieszkania. Argumentują jej wybór tym, że pobyt w takiej szkole sprzyja rozwojowi mowy werbalnej – czynnej i biernej. Uważają, że uczęszczanie do takiej szkoły wymusi na dziecku podjęcie wysiłku uczenia się trudnych dla niego czynności. Rodzice liczą na to, że ich pociecha z czasem będzie potrafiła zrozumieć komunikaty słowne odzwierciedlające potrzeby, emocje, pragnienia.

Jak stwierdza Joanna Skibska z Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Śląskiego, wszystkie negatywne skutki niedosłuchu próbuje się niwelować przez działania rehabilitacyjne. Dziecko prawidłowo i wcześnie rehabilitowane, posiadające odpowiednią opiekę w szkole oraz będące pod troskliwą opieką rodziny, powinno wykazywać się podobnym poziomem jakości życia i nie mieć większych problemów niż jego słyszący koledzy.


Poznać dziecko i jego możliwości

Dziecko z uszkodzonym słuchem w szkole ogólnodostępnej realizuje podstawę programową kształcenia ogólnego. Jednak uwarunkowane jest to stopniem uszkodzenia słuchu oraz ukierunkowane na treści językowe, tak by stały się bardziej przystępne. W związku z tym nauczyciel pracujący z uczniem z wadą słuchu powinien posiadać wiedzę na temat możliwości rozwojowych podopiecznego. Zadaniem nauczyciela jest zaznajomienie się z procesem edukacyjno-terapeutycznym, zaspokojeniem potrzeb dziecka oraz poznaniem jego zainteresowań. Najważniejsza w tym wszystkim jest samodzielność ucznia w realizacji zadań edukacyjnych oraz ich przydatność w codziennym życiu. Bardzo istotne w edukacji na miarę dziecka z wadą słuchu jest dostosowanie wymagań do indywidualnych możliwości poznawczych. W przypadku ucznia z niedosłuchem lub niesłyszącego, dla którego opanowanie mowy jest niezwykle trudnym, pracochłonnym i absorbującym zadaniem, ocena powinna być przemyślanym działaniem, które motywuje. Dokonując oceny wykonanych zadań czy działań przez dziecko z wadą słuchu, pamiętajmy, że musi ono o wiele więcej pracować i uczyć się, aby jego wyniki w nauce można było porównać z wynikami rówieśników. Dziecko w młodszym wieku szkolnym źle znosi porażki, gdyż – pomimo jego starań i uczenia się znacznie więcej i dłużej od swoich rówieśników – otrzymuje często gorsze oceny. Dla małego dziecka są one bardzo ważnym czynnikiem motywującym do dalszej pracy oraz pokonywania trudności.


Ocenianie

Aby uniknąć takich trudnych sytuacji, należy wykorzystywać ocenianie włączające. Ten rodzaj oceniania powinien być stosowany w placówkach ogólnodostępnych, a nie tylko w szkołach dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Celem tego oceniania jest ukierunkowanie na możliwie najlepsze wspomaganie procesu uczenia się wszystkich uczniów. Tym samym przyczynia się to do uczestnictwa w edukacji ogólnodostępnej wszystkich dzieci zagrożonych wykluczeniem. Indywidualizacja pracy z dzieckiem jest nadrzędną cechą. Powoduje to, że dzieci nie porównują się między sobą, ważne są tylko indywidualne osiągnięcia poszczególnych uczniów, co z kolei wpływa na unikanie negatywnej rywalizacji.

Zatem funkcjonowanie poznawczo-społeczne dziecka z wadą słuchu w szkole ogólnodostępnej w dużej mierze zależy od podjętych w niej działań dostosowawczych. Od ich jakości zależy nabywanie wiedzy i umiejętności przez dziecko oraz pokonywanie trudności wynikających z niepełnosprawności.

Poznanie i uwydatnianie mocnych stron dziecka sprawia, że czuje się ono docenione, spełnione, a co najważniejsze – dowartościowane. Oznacza to, że nauczyciel uczący dziecko z niedosłuchem powinien dobrze znać swojego ucznia, aby stawiane mu wymagania pobudzały do aktywności, motywowały do nauki, pokonywania trudności i podejmowania dalszego wysiłku.

Poszukując drogi optymalnego uczenia się przez dziecko z wadą słuchu, należy wykorzystywać jego zainteresowania i zdolności, aby stawiać na to, co jest mu bliskie i co sprawia mu radość. Wtedy w tej małej istocie ukształtuje się umiejętność radzenia sobie w codziennym życiu, a to właśnie powinno stanowić fundament edukacji każdego ucznia, szczególnie tego ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.


Agnieszka MARYNIAK - nauczyciel wychowania wczesnoszkolnego, świetlicy, surdopedagog w Szkole Podstawowej nr 1 im. Strajku Dzieci Koźmińskich 1906/1907 w Koźminie Wielkopolskim