Tragiczne statystyki

Przypomnijmy, że według danych Komendy Głównej Policji w 2021 roku aż 1496 dzieci i młodzieży do 18. roku życia podjęło próbę samobójczą (wzrost o 77% w stosunku do roku 2020, kiedy odnotowano 843 przypadki). Niestety, w 127 przypadkach próby te zakończyły się śmiercią (wzrost 19% w stosunku do roku 2020, kiedy doszło do 107 zgonów samobójczych). Jeszcze gorzej było w 2022 roku, kiedy wśród uczniów odnotowano 2093 próby samobójcze, w tym 156 skutecznych.

Raport policji z 2021 roku odnotowywał również szczególnie niepokojący wzrost liczby zachowań samobójczych wśród dziewczynek. W 2020 roku doszło do 538 prób odebrania sobie życia, a w 2021 roku aż do 1086. To wzrost o 101%. W przypadku chłopców liczba prób targnięcia się na własne życie wzrosła z 305 w 2020 roku do 410 w 2021 roku. To nieco ponad 25% więcej.

W 2022 roku Komenda Główna Policji zarejestrowała najwyższą liczbę zamachów samobójczych (zakończonych i niezakończonych śmiercią) od 2017 roku. Trzeba też pamiętać, że dane KGP pokazują nam tylko te próby oraz śmierci samobójcze, o których zostały powiadomione organy ścigania. Tymczasem według Światowej Organizacji Zdrowia na każdą odnotowaną w oficjalnych rejestrach śmierć samobójczą młodej osoby przypada od 100 do 200 prób. Jeśli założymy, że współczynnik ten jest adekwatny do Polski, to próbę odebrania sobie życia podjęłoby od 12,7 tys. do 25,4 tys. osób poniżej 18 lat.

Według platformy internetowej „Życie warte jest rozmowy”, pomagającej osobom w kryzysie samobójczym i wspierającej tych, którzy stracili najbliższych w wyniku samobójstwa, w Polsce więcej osób ginie w wyniku odebrania sobie życia niż w wypadkach samochodowych. Co 10 lat z mapy naszego kraju znika jedno miasto wielkości zbliżonej do Ełku czy Bełchatowa. Na każdą 28-osobową klasę przypada średnio dwóch uczniów po próbie samobójczej.

Pandemia tylko nasiliła wcześniejsze problemy

Szkolni pedagodzy i psycholodzy alarmowali wiosną 2021 roku, że trwająca jeszcze wówczas pandemia koronawirusa, która zmuszała uczniów do izolacji od rówieśników i ograniczała ich aktywności życiowe (bywało, że w domu sami pozostawali nawet uczniowie trzecich klas, bo oboje rodzice pracowali), nasiliła już wcześniej istniejące problemy rodzinne i rówieśnicze. Izolacja domowa z powodu koronawirusa nasilała stres wywołany rozwodem rodziców, przemocą w rodzinie, nadużywaniem alkoholu czy też okresem dojrzewania i buntu wobec opiekunów. Z kolei wiele godzin spędzonych wtedy w sieci internetowej narażało najmłodszych na cyberprzemoc ze strony rówieśników oraz na kontakt z treściami dla nich nieodpowiednimi (hejt, pornografia, hazard).

Tymczasem dzieci potrzebują wsparcia rodziców oraz opiekunów, zwłaszcza w momentach, kiedy przychodzą pierwsze problemy i kryzysy. Nie powinny wtedy zostawać z nimi same. Dziecko czy nastolatek nie ma jeszcze narzędzi potrzebnych do radzenia sobie w trudnych chwilach. To dorośli powinni być empatycznymi słuchaczami, którzy przeprowadzą podopiecznych przez trudny okres dorastania, dając im stabilne wsparcie.

„Samobójstwom można zapobiegać. Nie tylko ułatwiając dostęp do pomocy psychologicznej czy psychiatrycznej, ale także dzięki edukacji społecznej. Uczymy się, jak udzielać pierwszej pomocy przy wypadku samochodowym czy zawale i tak samo powinniśmy uczyć się udzielania pierwszej pomocy emocjonalnej. Ona też może uratować czyjeś życie” – czytamy w raporcie przygotowanym przez platformę pomocową „Życie warte jest rozmowy”.

Pedagodzy zalecają obserwować pociechy. Naszą czujność powinna wzbudzać każda zmiana ich zachowania lub jego sinusoidalna zmienność – na przemian od euforii po wycofanie się, od roztkliwiania się po agresję. Złe samopoczucie dziecko komunikuje werbalnie i pozawerbalnie. Mówi, że jest zmęczone, że ma wszystkiego dość i nic mu się nie chce. Wtedy nie podejmuje nawet swoich ulubionych aktywności, wycofuje się też z relacji z rówieśnikami. Czasem nie mówi nic, jest osowiałe. Przytula się i popłakuje lub przykrywa lęki ironią, pretensjami do najbliższych, a nawet agresją słowną i fizyczną. Wtedy lekarstwem może być rozmowa czy wspólny spacer. Jeśli okaże się, że problem nas przerasta, powinniśmy skorzystać z pomocy specjalistów.

Działania ministerstwa

27 lipca br. Ministerstwo Edukacji i Nauki poinformowało, że w ramach wsparcia psychologiczno-pedagogicznego dzieci i młodzieży nastąpił wzrost o 85% w stosunku do 2022 roku liczby psychologów w szkołach i placówkach oświatowych. W latach 2022–2023 m.in. na ich zatrudnienie wydano prawie 2,5 mld zł.

– Liczba psychologów w roku szkolnym 2021/2022 wynosiła 4,9 tys. W ciągu roku wzrosła do 9,1 tys., co oznacza blisko 85-procentowy wzrost – podkreślała wiceminister edukacji i nauki Marzena Machałek podczas konferencji prasowej.

1 września 2022 roku MEiN wprowadził standard zatrudnienia nauczycieli specjalistów w szkołach i placówkach oświatowych. Dzięki tym zmianom liczba wszystkich specjalistów w szkołach wzrosła z ok. 22 tys. w roku szkolnym 2021/2022 do prawie 43 tys. w roku szkolnym 2022/2023. Liczba etatów nauczycieli specjalistów do końca 2024 roku w szkołach i przedszkolach będzie wynosić co najmniej 51 tys. etatów.

Od 1 września 2022 roku do samorządów gminnych i powiatowych oraz do innych organów prowadzących trafiło ok. 2,5 mld zł na wsparcie psychologiczno-pedagogiczne. W 2022 roku organy prowadzące otrzymały ponad 700 mln zł dodatkowego wsparcia, w tym 520 mln zł na zatrudnienie dodatkowych specjalistów i 180 mln zł na zajęcia specjalistyczne z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej w dodatkowym wymiarze godzin. Z kolei od 1 stycznia 2023 roku do organów prowadzących trafiło prawie 1,9 mld zł.

Więcej specjalistów – najważniejsze dane

- W roku szkolnym 2022/2023 liczba psychologów wzrosła (w porównaniu z rokiem szkolnym 2021/2022) z 4,9 tys. do 9,1 tys.

- Wzrosła liczba pedagogów z 10,6 tys. do 12,2 tys.

- Wzrosła liczba etatów logopedów z 4,9 tys. do 9,5 tys.

- W szkołach i placówkach oświatowych jest już 10,2 tys. pedagogów specjalnych i 1,6 tys. terapeutów pedagogicznych.

- W ponad 15% gmin (376 na 2477) nie ma nauczyciela psychologa. W roku szkolnym 2021/2022 nauczyciela psychologa nie było w 1222 gminach, a więc w 49,3%.

- 74% szkół i przedszkoli ma więcej nauczycieli specjalistów w porównaniu do roku szkolnego 2021/2022.

Finansowanie studiów podyplomowych

Od 2022 roku z budżetu MEiN finansowane są studia podyplomowe na sześciu kierunkach:

- wczesne wspomaganie rozwoju i wsparcie rodziny,

- praca w klasach zróżnicowanych,

- doradca rodziny,

- wspieranie komunikacji językowej,

- psychologia edukacyjna z przygotowaniem pedagogicznym,

- pedagog specjalny.

Studia realizują renomowane uczelnie w całym kraju. Studia te ukończyło już 2,5 tys. osób.

(JJ)

Gdzie można szukać pomocy:

- w szkolnych gabinetach pomocy psychologiczno-pedagogicznej,

- w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, poradniach zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży,

- w ośrodkach interwencji kryzysowej,

- w ośrodkach pomocy społecznej,

- w powiatowych centrach pomocy rodzinie,

- w organizacjach pozarządowych,

- poprzez telefony zaufania (800 702 222, 116 213, 800 121 212, 116 111 – pełna lista ogólnopolskich telefonów zaufania dostępna jest na stronie www.zwjr.pl).