11 lipca 2023

W maju i czerwcu 2022 roku w Szkole Podstawowej nr 37 im. J. Tuwima w Krakowie przeprowadzona została ewaluacja wewnętrzna, dotycząca badania higieny pracy przy komputerze, a także relacji w placówce w związku z nauczaniem zdalnym wprowadzonym w czasie pandemii koronawirusa. W trakcie badania zebrano informacje pochodzące od nauczycieli, uczniów i rodziców. Dane uzyskano za pomocą anonimowych ankiet, zawierających po pięć pytań zamkniętych w skali od 1–5 oraz metryczkę. W badaniu wzięło udział 29 nauczycieli, 87 uczniów oraz 118 rodziców.

Pytania kluczowe dotyczyły zachowania poprawnej pozycji przy komputerze podczas lekcji online, samopoczucia w trakcie lekcji zdalnych i po nich, a także relacji pomiędzy uczniami, nauczycielami i rodzicami. Raport z badania przedstawiony został radzie pedagogicznej i radzie rodziców.

Ankieta dla nauczycieli

W tej grupie znalazło się 29 respondentów (87 proc. kobiet i 13 proc. mężczyzn). Największą

grupę (38 proc.) stanowili nauczyciele w wieku 51–60 lat, a najmniejszą (7 proc.) osoby z

przedziału 61–70 lat.

1. Czy zawsze dbałeś(-aś) o poprawną pozycję przy komputerze w trakcie zajęć online?

2. Czy czułeś(-aś) zmęczenie w trakcie zajęć online lub po nich?

3. Oceń swoje relacje z uczniami przez okres nauki zdalnej – uległy pogorszeniu?

4. Czy po powrocie do nauki stacjonarnej zauważyłeś(-aś) różnicę w relacjach uczniów z

rówieśnikami?

5. Oceń swoje relacje z rodzicami uczniów po okresie nauki zdalnej – uległy pogorszeniu?

W czasie prowadzenia zajęć zdalnych 62 proc. ankietowanych nauczycieli zwracało uwagę na zachowanie poprawnej pozycji przy komputerze, 24 proc. – raczej nie, 10 proc. nie zdecydowało się odpowiedzieć jednoznacznie, a 4 proc. badanych nie dbało o poprawność pozycji.

Zdecydowana większość nauczycieli (83 proc.) przyznała, że w trakcie zajęć online odczuwała zmęczenie (bóle głowy, kręgosłupa, zmęczenie oczu). Nie było żadnej odpowiedzi wykluczającej jakieś dolegliwości.

Podczas nauki zdalnej 55 proc. nauczycieli pozytywnie oceniło relacje z uczniami. Grupa 41 proc. badanych zauważyła pogorszenie stosunków lub nie potrafiła określić zjawiska, a 4 proc. osób zdecydowanie dostrzegło negatywną zmianę w kontaktach z dziećmi. Różnicę w relacjach uczniów z rówieśnikami po powrocie do nauki stacjonarnej zauważyło 69 proc. nauczycieli, 20 proc. raczej nie dostrzegło zmian, 7 proc. nie potrafiło ocenić sytuacji, a 4 proc. zdecydowanie zaprzeczyło zmianom relacji rówieśniczych.

Natomiast z przeprowadzonej analizy wynika, że stosunki między nauczycielami i rodzicami uczniów nie uległy pogorszeniu.

Ankieta dla uczniów

Pytania w ankiecie skierowanej do uczniów były takie, jak dla nauczycieli: dotyczyły pozycji ciała przy komputerze, zmęczenia, relacji z rówieśnikami i nauczycielami. Badano 87 uczniów – 54 proc. płci żeńskiej i 46 proc. płci męskiej. Z uwagi na różny czas trwania nauki

zdalnej podzielono uczniów na grupy: I–IV – 46 proc. ogółu badanych i V–VIII – 54 proc. badanych.

Z odpowiedzi wynika, że zbyt mała liczba uczniów (32 proc.) „raczej dbała” o odpowiednią pozycję przy komputerze w trakcie trwania zajęć online. Odpowiedzi, że „raczej nie dbało o prawidłową sylwetkę” udzieliło 22 proc. badanych, 19 proc. zdecydowanie „nie dbało”, 12 proc. nie miało zdania, a tylko 15 proc. zawsze zachowuje odpowiednią pozycję przy komputerze.

Analiza wyników wykazuje, że około połowy ankietowanych uczniów (49 proc.) podczas zajęć online odczuwało ból głowy i kręgosłupa. Ponad 30 proc. nie odczuło u siebie oznak zmęczenia, a pozostała część badanych (ok. 20 proc.) nie potrafiła udzielić odpowiedzi na to pytanie.

Grupa 39 proc. uczniów uznała, że podczas lekcji zdalnych ich kontakty z rówieśnikami nie pogorszyły się, 24 proc. – że „raczej nie pogorszyły się”. Natomiast 14 proc. badanych nie ma zdania, a pozostali – 23 proc. – zauważyli zdecydowane pogorszenie relacji rówieśniczych. Po powrocie do nauki stacjonarnej 48 proc. uczniów dostrzegło znaczną różnicę w kontaktach z rówieśnikami, 19 proc. raczej odczuwało zmiany, 23 proc. nie dostrzegało zmian, a 9 proc. nie potrafiło wyrazić swojej opinii. Podczas zajęć zdalnych znaczna część uczniów (72 proc.) „zdecydowanie nie” i „raczej nie” odczuła zmiany relacji z nauczycielami. Natomiast 10 proc. badanych potwierdziło pogorszenie stosunków z nauczycielami, a 18 proc. nie ma na ten temat swojego zdania.

Ankieta dla rodziców

Ankietą z pytaniami jak powyżej objęto 118 rodziców uczniów SP nr 37. W grupie tej znalazło się 89 proc. kobiet i 11 proc. mężczyzn. Zdecydowaną większość respondentów (59 proc.) stanowiły osoby w przedziale 31–40 lat, a 31 proc. w wieku 41–50 lat. Najmniejszy odsetek – 3 proc. – to rodzice liczący 51–60 lat. Grupa 41 proc. ankietowanych to rodzice uczniów klas I–III, 47 proc. – klas IV–VIII, a 12 proc. ma dzieci w przedziale wiekowym klas I–VIII. Niemal 50 proc. rodziców wskazało, że ich dziecko, uczestnicząc w zajęciach online, nie dbało o właściwą pozycję przy komputerze, a 34 proc. ankietowanych zadeklarowało, że zasady ergonomii nauki zdalnej zostały przez ich dzieci zachowane. Warto zaznaczyć, że prawie 17 proc. badanych nie potrafiło ocenić, czy ich dziecko zadbało o odpowiednią postawę w trakcie pracy przy komputerze.

Aż 54 proc. rodziców wskazało, że dziecko w trakcie zajęć zdalnych lub po nich skarżyło się na zmęczenie. Grupa 36 proc. opiekunów nie zaobserwowała niepokojących objawów – bólu głowy, kręgosłupa czy nadgarstka. Pozostali badani – 10 proc. – nie byli w stanie wskazać, czy ich dziecko borykało się z dolegliwościami. To, że w okresie nauki zdalnej relacje dziecka z rówieśnikami uległy pogorszeniu, wskazało 43 proc. badanych. Prawie 40 proc. respondentów nie zaobserwowało niepokojących zmian.

Pozostali rodzice (17 proc.) nie potrafili ocenić, czy zaszła niepokojąca zmiana w badanym obszarze. Po zakończeniu nauczania online ponad 40 proc. ankietowanych rodziców dostrzegło różnice w relacjach dziecka z rówieśnikami. Podobny odsetek badanych nie zauważył znaczących zmian w tej kwestii. Pozostali rodzice (20 proc.) nie potrafili wskazać, jaki wpływ na więzi rówieśnicze ich dziecka miał powrót do nauczania stacjonarnego. Ponad 60 proc. rodziców nie zaobserwowało pogorszenia relacji dziecka z nauczycielami po

okresie nauki zdalnej, ale 14 proc. badanych wskazywało niepokojącą zmianę. Pozostali ankietowani (26 proc.) nie byli w stanie ocenić, czy kontakty na linii uczeń–nauczyciel uległy przeobrażeniu.

Podsumowanie

Dzięki badaniom wzrosła nasza świadomość, jaki wpływ miała nauka zdalna na społeczność szkolną. Zdecydowanie największym problemem było utrzymanie właściwej pozycji przy komputerze oraz znaczące zmęczenie po długotrwałym siedzeniu przy urządzeniu. Są to różnego rodzaju choroby oczu, wady postawy, otyłość oraz brak rozwoju społecznego uczniów, stany depresyjne, samotność czy problemy emocjonalno-społeczne. Dlatego tak ważne jest wdrażanie umiejętności właściwego korzystania z urządzeń technicznych. Musimy pamiętać o profilaktyce zdrowotnej ciała i psychiki. Sport bardzo dobrze współgra z rozwojem fizycznym i emocjonalnym. Więcej zabaw ruchowych, gier zespołowych, wycieczek plenerowych zapewni częściową rekompensatę za „stracony czas”

budowania relacji. Uświadomiliśmy sobie też negatywny wpływ izolacji na relacje międzyludzkie. Szkoła jest miejscem nie tylko nauki, ale i nawiązywania przyjaźni. Uczymy się kontaktu z drugą osobą, wzajemnej relacji, życzliwości, zrozumienia i szacunku dla drugiego człowieka. Młodzi ludzie poznają zasady funkcjonowania w społeczeństwie. Brak kontaktu indywidualnego i grupowego zdecydowanie utrudnił rozwój społeczny i emocjonalny uczniów. Szkoła stoi przed ogromnym wyzwaniem, aby jak najlepiej odbudować relacje rówieśnicze na wszystkich jej poziomach.

Zalecenia

Należałoby ująć w planie profilaktyki szkoły zwiększoną liczbę godzin na uświadomienie uczniów o wpływie urządzeń cyfrowych na zdrowie fizyczne i psychiczne człowieka. W planie wychowawczym każdej klasy powinny być pogadanki i ćwiczenia budujące pozytywne relacje rówieśnicze. Zaplanować można konkursy i występy grupowe czy odgrywanie scenek dramowych. Wskazana jest większa ilość zajęć sportowych, wyjść poza teren szkoły i wycieczek turystycznych.

Justyna PERLIK

nauczyciel języka angielskiego w edukacji wczesnoszkolnej

w Szkole Podstawowej nr 37 im. Juliana Tuwima w Krakowie