7 listopada 2023
14 sprawdzonych sposobów
Gdy mówię komuś, że prowadzę zajęcia z doradztwa zawodowego z 7- lub 10-latkami ludzie przecierają oczy ze zdziwienia i mówią, że w tym wieku to każdy chce być strażakiem, i próbują wyobrazić sobie, jak wygląda pisanie CV lub przygotowanie do rozmowy kwalifikacyjnej w kolorowej sali edukacji wczesnoszkolnej. W 2019 roku powstało rozporządzenie ministra edukacji narodowej w sprawie doradztwa zawodowego w szkole podstawowej. Przedstawię, jak je realizować, rozwijając uczniowskie pasje i integrując grupę.
Wspomniane rozporządzenie mówi, że treści programowe z zakresu doradztwa zawodowego dla klas I–III szkół podstawowych obejmują poznanie siebie, swoich zainteresowań; poznanie świata zawodów i rynku pracy; uświadomienie sobie konieczności uczenia się przez całe życie oraz planowanie własnego rozwoju edukacyjno-zawodowego. Wszystko to oczywiście w formie przyswajalnej przez uczniów klas I–III.
Mam nadzieję, że mój artykuł pomoże nauczycielom w realizacji tematyki preorientacji zawodowej przez aktywną i ciekawą lekcję. Dajmy dzieciom możliwość poszerzenia horyzontów, urozmaicając nasze zajęcia. Pamiętajmy, że poznawanie siebie na etapie edukacji wczesnoszkolnej jest kluczowe dla dalszych etapów rozwoju.
Warto przypomnieć, że wspieranie i przygotowywanie uczniów do podejmowania decyzji edukacyjno-zawodowych jest zadaniem statutowym szkoły. Na etapach całego życia istotne jest, aby dokonując wyboru, człowiek kierował się własnymi zdolnościami, pasjami, możliwościami i predyspozycjami. W klasach młodszych, w ramach preorientacji zawodowej, proponuję działania pozwalające uczniowi na lepsze przyjrzenie się sobie, analizę swoich mocnych i słabych stron, zainteresowań oraz cech osobowościowych przy podejmowaniu decyzji. Brzmi to wszystko bardzo skomplikowanie, ale w rzeczywistości wiąże się z zabawą.
Pozostaje pytanie, jak realizować doradztwo zawodowe z maluchami. Wystarczy wybrać kilka z moich sprawdzonych propozycji, które można wpleść w plan dnia.
1. Dzień Kariery
Trudno jest zaprosić rodziców do szkoły, aby przedstawili swoje zawody. Za to chętniej pomagają dziecku w przygotowaniu ciekawej prezentacji swojej profesji. Takie działanie spaja rodzinę. Często rodzice organizują w ramach Dnia Kariery wizyty w swoim miejscu pracy, np. w radiu, firmie logistycznej czy produkcyjnej. Wystarczy omówić z nimi takie przedsięwzięcie i ustalić harmonogram odwiedzin. Działanie to można wpleść w ciekawy projekt, który uczy wystąpień publicznych, wzmacnia więzi oraz pozwala rodzicom aktywnie uczestniczyć w życiu klasy.
2. Wycieczki/wyjścia klasowe
Klasy młodsze mogą poznać nietypowe zawody w ramach wyjść klasowych lub wycieczek do pobliskich instytucji publicznych, np. komendy policji, bibliotek, poczty, nadleśnictwa czy urzędu gminy. Celem takich spotkań jest ukazanie dzieciom, jak pracują przedstawiciele poszczególnych grup zawodowych. Takie wycieczki poszerzają dziecięcy światopogląd na stereotypowy odbiór zawodu, który znają. Dodatkowo uczniowie uczą się zachowania odpowiedniego w różnych miejscach oraz bezpiecznego poruszania się po najbliższej okolicy.
3. Bajka Reksio
Często w okresie jesiennym pogoda uniemożliwia wyjście na dwór, a grupę trzeba wyciszyć i dać możliwość odpoczynku. Co wtedy zrobić? W trakcie przerwy śniadaniowej można włączyć bajkę Reksio. W tej serii kreskówek tytułowy bohater odwiedza dentystę, lekarza, budowniczych osiedla itp. Po obejrzeniu bajki można ją omówić. Jakie cechy musi mieć wspomniany dentysta czy lekarz, jakie ma przybory lub jak wyobrażają sobie dzieci dzień pracy takiej osoby. Przy okazji warto zahaczyć o realizację programu profilaktycznego i omówić, jak dbać o zdrowie.
4. Czy dziewczynka może być pilotem?
Zabawa polega na przedstawieniu dzieciom ilustracji przedstawiających panie kosmetolożki, pana kosmetologa, panie pielęgniarki, pana pielęgniarza, pana pilota, panie pilotki itd. Wszyscy wspólnie próbujemy wymienić nazwę zawodu zgodnie z płcią, co powoduje wiele radości i śmiechu. Następnie wybieramy kilka zawodów i omawiamy cechy, jakie musi posiadać przedstawiciel danej grupy zawodowej. Po wypisaniu ich na tablicy omawiamy, czy są to cechy męskie, czy żeńskie. Na koniec zwracamy uwagę, że każda osoba mająca dane cechy może wykonywać taki zawód bez różnicowania na płeć. Starsi uczniowie mogą wykorzystać wybraną ilustrację do stworzenia opisu w mniejszej grupie lub plakatu zachęcającego do wykonywania danego zawodu. Przy tym zadaniu realizujemy podstawę programową oraz rozwój kompetencji miękkich uczniów.
5. Czytanki
W edukacji wczesnoszkolnej jest w podręczniku mnóstwo czytanek służących doskonaleniu techniki czytania. Warto skoncentrować się na przedstawionych tam zawodach bohaterów, np. paleontologa czy chemika. Omawiając tekst, warto wyjaśnić, co to za zawód.
6. Wesołe dni
Dzień zdrowej sałatki, dzień masterchiefa, klasowa restauracja czy sklep. Takich dni w edukacji wczesnoszkolnej jest mnóstwo. Uczniowie uwielbiają bawić się w restaurację czy sklep, przynosząc z domu różne stroje czy akcesoria. Podstawowym celem takich zajęć jest zapoznanie dzieci z zasadami społecznej rzeczywistości przez odgrywanie zaobserwowanych zawodów. Dziecko, wcielając się w rolę, poznaje wieloaspektowo daną profesję. Integruje się też z koleżankami i kolegami z klasy. Zabawa w sklep, kucharza czy kelnera to idealna forma preorientacji zawodowej.
7. Odwrócone kalambury
Uczniów dzielimy na dwie grupy. Jedno dziecko z grupy staje plecami do tablicy, na której jest zapisana nazwa zawodu. Pozostali uczniowie opisują zawód bez użycia jego nazwy. Dziecko musi odgadnąć słowo z tablicy na podstawie opisu rówieśników i zdobyć punkt dla swojej drużyny. Ta zabawa świetnie uczy współpracy oraz komunikacji w grupie.
8. Pogadanka na temat bezpieczeństwa
Omówienie zasad bezpieczeństwa podczas ferii, wakacji czy z okazji Międzynarodowego Dnia Praw Dziecka warto rozszerzyć o rozmowę, dotyczącą zawodów osób, u których dziecko może szukać pomocy w razie zagrożenia.
9. Lektury
Omówienie zawodu weterynarza na podstawie lektury Doktor Dolittle i jego zwierzęta lub sposobów realizacji marzeń zawodowych na przykładzie lektury Rany Julek – o tym jak Julian Tuwim został poetą czy Detektyw Pozytywka. Tutaj dobrze sprawdzają się inscenizacje dziecięce na podstawie przeczytanego tekstu. Oczywiście można wykorzystać inne lektury wybrane przez nauczyciela. Uczniowie poznają siebie w nowych rolach, w tym aktorskich, oraz ćwiczą wystąpienia publiczne.
10. Integracja klasowa
Gra w bezludną wyspę. Uczniowie wcielają się w przedstawiciela wybranego przez siebie zawodu, prezentując też związane z nim akcesoria. Muszą przetrwać na wyspie, mając przy sobie tylko gadżety związane z danym zawodem, i zrealizować wylosowane zadanie, którym jest np. zbudowanie domu. Kreatywność dzieci potrafi zaskoczyć. Moi uczniowie uwielbiają zabawę „Pięć sekund zawodowe” (np. wymień trzy zawody, które związane są ze sportem). Tę grę można realizować indywidualnie, grupowo lub w parach. Świetnie sprawdza się w okresie jesiennej niepogody, urozmaica przerwy, dając dzieciom możliwość poznania siebie w innych rolach.
11. Tworzenie makiety wyspy
Uczniowie tworzą wyspę z przyniesionych materiałów do recyklingu. Będą ją mogły zamieszkać ludziki z plasteliny. Dzieci odkrywają, że chcąc mieć pizzerię, muszą posiadać mąkę, a chcąc mieć mąkę, muszą uprawiać pole. Problemem w tej zabawie jest czas. Ciężko oderwać od niej dzieci i trzeba zaplanować jeden dzień lekcyjny na taką formę zajęć. W tym punkcie, poza doradztwem zawodowym, realizujemy plan profilaktyczny szkoły oraz podejmujmy działania proekologiczne, rozmawiając o wtórnym wykorzystaniu produktów. Dużym zyskiem przy tym ćwiczeniu jest integracja grupy i rozwój kompetencji miękkich.
12. Atrybuty zawodowe
Dla dzieci młodszych, które jeszcze nie piszą i nie czytają, można wydrukować kolorowanki, przedstawiające dany zawód, z prośbą o dorysowanie atrybutów, z którymi im się kojarzy. Następnie w kole omawiamy te atrybuty w ramach edukacji plastycznej.
13. Czy sprzątaczka jest ważniejsza od dyrektorki?
Często uczniowie podchodzą stereotypowo do zawodów, degradując jedne, a gloryfikując inne. Łatwo to odczarować. Przedstawiam uczniom szpital i proszę o wymienienie zawodów, które są z nim związane. Pierwotnie uczniowie prześcigają się w wymienianiu nazw lekarzy. Dobrze, ale czy lekarze mogą pracować w brudnym miejscu, bez grafiku, zaopatrzenia, w kurtkach lub brudnym kitlu, z głodnymi pacjentami?
Po nitce do kłębka zadajemy pytania doprecyzowujące i uczniowie sami zauważają, że potrzebne są inne zawody, dzięki którym szpital może funkcjonować. Okazuje się, że te profesje są również ważne. Ta zabawa pokazuje dzieciom, że otaczają nas ludzie, którzy – nawet jeśli ich nie dostrzegamy – mają ważne role do wypełnienia. Taka pogadanka to świetne wyjście dla rozmowy o szacunku dla drugiego człowieka, szacunku dla pracy i konieczności współpracy.
14. Dzień mojego hobby
Uczniowie uwielbiają przynosić do szkoły różne rzeczy. „Dzień mojego hobby” to rozwijanie pasji i zainteresowań w formie prezentacji. Prezentacja swojego hobby to pomysł na wstęp do wystąpień publicznych. Dzieci mogą poznać się lepiej poprzez przedstawienie swoich zainteresowań na forum klasy. Sztuka wystąpień publicznych pozwala też poznać swoje mocne i słabe strony.
Mam nadzieję, że moje propozycje pomogą państwu urozmaicić lekcje, dając uczniom możliwość szerszego poznawania świata i siebie w ciekawy sposób. Dzięki realizowaniu rozporządzenia dotyczącego doradztwa zawodowego w klasach młodszych dzieci wzbogacają swoją wiedzę na temat zawodów, poznają narzędzia, charakterystyczny ubiór, efekty pracy, dostrzegają pracę ludzi z bliskiego otoczenia. Dodatkowym atutem dla tych działań jest rozwijanie kompetencji miękkich, które są filarem doradztwa zawodowego. Treści te są łatwe do wplecenia w strukturę edukacji wczesnoszkolnej bez uszczerbku na realizacji podstawy programowej.
Joanna JUREK
nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej, doradca zawodowy w Szkole Podstawowej im. Kawalerów Orderu Uśmiechu w Dąbrówce k. Poznania